Deze website maakt gebruik van zogeheten cookies. Klik op [OK] om deze melding te verbergen. Klik hier om meer informatie te lezen over de gebruikte cookies.
P O L Y T E C H . N U
English

Yaesu FT-101E

inleiding
De Japanse Yaesu FT-101 serie is een (modulaire) HF zendontvanger dat rond de jaren 1970...1980 gemaakt is en bekend staat als het "werkpaard". De zendontvanger wordt ook wel een hybride genoemd omdat het twee techieken combineert, versterken door middel van transistoren en buizen. De "driver" is een 12BY7A elektronenbuis en er zijn twee zenderbuizen parallen geplaatst in de eindtrap, de rest is met halfgeleiders uitgerust. Voor die tijd resulteerde dat in grote prestaties, laag stroomgebruik en door toepassen van zenderbuizen is de eindtrap weinig gevoelig voor misaanpassing met de antenne. De FT-101's zijn uitgerust met printplaten die in een connector gestoken kunnen worden. Als er een print kapot is, kan deze daardoor eenvoudig worden vervangen zonder dat het hele apparaat verstuurd hoef te worden. Tot de FT-101 op de markt kwam, was dit modulaire systeem nog niet toegepast bij apparatuur voor experimenteel radio onderzoekers. Het succes van de FT-101 is waarschijnlijk te danken aan dit modulaire systeem. Moduficaties konden zo eenvoudig worden gemaakt aan het apparaat. Ondanks dat deze voor de amateurbanden is gemaakt, is door het modulaire systeem vaak omgebouwd voor 27Mc gebruik...
Ondanks de afmetingen is de zendontvanger ook geschikt voor mobiel gebruik. Er is namelijk een omzetter ingebouwd dat de interne transformator kan voeden op 13,8VDC voedingsspanning.

mijn Yaesu FT-101E
Voor "een knaak en een bos wortelen" heb ik onderstaande FT-101E gekocht. "De lampjes branden en het ding ruist, voor de rest weet ik er niks van". Maar voor de prijs liep ik weinig risico, een losse trafo of buis is soms al duurder... Als de datum op de ventilator de productie datum is, komt deze van 15 december 1976. Als ik mij niet vergis is de DC-DC inverter en ventilator een optie op dot model. Dus is het denkbaar dat de ventilator er later opgebouwd is. De voorkant van de zendontvanger lijkt redelijk ongeschonden de tijd doorstaan te hebben. Er is één gaatje geboord in het frontpaneel. Deze is rechts schuin onder de mode knop te zien. En "MOX" is versleten tot "..X".

image


De achterkant is er "slechter" aan toe. Er is op geschreven, er is aan gesoldeerd en dergelijke. Dit hoort ook wel een klein beetje bij dit model radio. Bij een gemiddelde auto heet een deuk of kras schade, bij een Landrover heet het een litteken... Deze radio is écht gebruikt en dat is mooi. Wel is het plan om het apparaat toch wat netter te maken dan deze nu is. Er zijn neuroten die dertig jaar lang de beschermfolie op het frontpaneel laten zitten en er zijn anderen die gaten boren in het frontpaneel, ik denk dat ik ergens daartussen zit. Een functionele modicficatie moet kunnen, maar als het kan dan wel een beetje netjes...

image


Opmerkelijk is wel hoe bereikbaar de bladen van de ventilator zijn. Naar huidige maatstaven is dit echt niet meer acceptabel. Deze uitvoering is nog van het kaliber "gehaktmolen". Veiligheidsregels slaan soms door, maar hier walt nog wel "enige winst" te behalen.

inpectie
Omdat dit een radio is van de "oude stempel" heeft deze een uitneembaar paneel aan de bovenkant. Dus inspectie van de binnekant is eenvoudig. De uitneembare insteek prints zijn duidelijk zichtbaar. Ook staan de afregelpunten met tekst duidelijk aangegeven. Het valt op dat een groot aantal condensatoren zijn gescheurd. Maar na zoveel kaar is dat geen verrassing. Het valt op dat er een aantal schroefjes missen of vervangen zijn door niet originele schroefjes. Deze radio heeft behoorlijk geleefd.

image



Op de laatste modellen na, worden er tv "lijnbuizen" gebruikt. Destijds waren dit goedkope buizen die door de oorspronkelijke toepassing in tv's redelijk inverwoestbaar zijn. In de latere modellen zijn 6146 buizen (net als bij Kenwood TS-520,530,830 etcetera) toegepast die gevoeliger zijn voor rooster/kathode kortsluiting. De verkrijgbaarheid van de originele lijnbuizen is afgenomen waardoot er veel geëxperimenteerd is met alternatieve buizen zoals de 6146 buizen. "In den beginne" lukte het niet geod om deze alternatieve buizen stabiel te krijgen, later zijn er beter modificaties gevonden met goed resultaat als gevolg. Bij inscpectie van de eindtrap zijn in mijn FT-101E ook 6146 buizen toegepast. Deze is ooit dus ook gemodificeerd. Wat opvalt is dat de modificatie zeer netjes is uitgevoerd. Het ziet er uit alsof het fabrieks origineel is.

image


Na verwijderen van een paneel aan de onderkant is hier ook "onder de motorkap" te kijken. Hier en daar zijn Dymo labels aangebracht dus het is aannemelijk dat de radio nog redelijk recent is gebruikt. Er zijn geen schokkende zaken gevonden dat een test op netspanning in de weg staat.

image


De radio is op spanning gebracht en lijkt naar behoren te presteren. Oké, de filters moeten bijgeregeld worden, maar tot zover geen functioneel gebrek. Eén manco is wel gevonden. Geen RF vermogen bij het inschakelen van de zender. Het plan is om te kijken waar de fout zit. Als de repartie te duur wordt, kan altijd nog overwogen worden om het appraat een nieuw leven te geven als behuizing voor een audio buizenversterker. Maar mooier is het om de radio in werkende staat te krijgen. Als het momoent daar is, zal een onderzoek naar het probleem worden gestart...

aansluitingen
ACC; accesoire aansluiting
Hieronder staan de aansluitingen van de accesoire aansluiting aangeduid. Houd er rekening mee dat als pennen 1 en 2 niet met elkaar verbonden zijn, de eindbuizen geen gloeispanning krijgen! Dus zonder een overbrugging, zal er geen zendvermogen uit de eindtrap komen. Het driver signaal zal wel uit de [RF out] cinch bus komen. Omdat een passende stekker lastig te vinden is, is het te overwegen om aan de binnenkant een draadbrug tussen pen 1 en 2 te maken. Een nettere oplossing is om op het achter paneel een (sleutel)schakelaar te plaatsen waarmee de pennen 1 en 2 met elkaar kunnen worden vervonden. Als de schakelaar uit staat, kan de eindtrap niet zenden zodat de zendontvanger "onbeheerd" in bedrijf blijven zonder dat er een "gevaar" is van onbedoeld zenden. Als de schakelmogelijkheid via de ACC plug gewenst is, kan de schakelaar omgezet worden en daarmee de originele toestand worden hersteld. Op bovenstaande foto is een hobby stekker te zien. De vorige eigenaar heeft een relaisvoet omgebouwd tot dummy stekker zodat de gloeispanning geactiveerd is. Het resultaat is ook dat er onder andere 600VDC op de open contacten staat. (...)

1 = gloeispanning
2 = gloeispanning
3 = +160VDC
4 = +300VDC
5 = +600VDC
6 = -100VDC
7 = ALC?
8 = GND
9 = TX relais; massa bij TX (NO)
10 = TX relais; massa bij RX (NC)
11 = N.C.

EXT VFO; externe VFO aansluiting
Voor de volledigheid, VFO staat voor Varable Frequency Oscillator, ofwel een signaalgenerator (oscillator) waarvan de frequentie te variëren/regelen is. Door aan de frequentie afstem knop te draaien wordt een gewenste frequentie geselecteerd. Door dit signaal te mengen met een vast signaal (per band) wordt de gewenste zend- en ontvangstfrequentie gegenereerd. Hieronder staan de aansluitingen voor een moglijke externe VFO. De aansluiting is een "female" Octal stekker. De VFO frequentie is 8,7...9,2MHz. Door het aansluiten van een externe VFO met ditzelfde frequentie bereik kan de zend en/of ontvangstrequentie door middel van een externe VFO worden ingesteld.

1 = GND
2 = niet aangesloten
3 = niet aangesloten
4 = +6V, indien de externe VFO geselecteerd is via keuzeknop
5 = +13,5VDC voedingspanning uit
6 = VFO signaal uit/in, afhankelijk van VFO keuzenknop) (gelijk aan pen 7)
7 = VFO signaal uit/in, afhankelijk van VFO keuzenknop) (gelijk aan pen 6)
8 = GND

reparatieverslag
Ondertussen is de FT-101E op de werkbank beland om nader te onderzoeken. De behuizing is van het frame gedemonteerd zodat er voldoende werktuimte is. Op het internet is het schema gevonden. De vijf A4-tjes zijn uitgeprint en aan elkaar geplakt. Op een schem een schema bekijken is prima, maar er gaat niets boven een papieren schema. Met stift en pen zijn secties en signalen goed aan te duiden dat het doorgronden van het schema vergemakkelijkt.

geen output eindtrap
Gebleken is dat er een manco is. Er is geen zendvermogen op de antenne connector. De draaggolf wordt op de meter ook niet weergegeven. Vandaar dat er gestart is met meten. Alle voedingsspanningen zijn gecontroleerd. Uit reparatie ervaring met de Kenwood TS-830M is gebleken dat starten met meten aan de voedingsspanningen een goede basis is. De voedingsspanningen zijn in orde. Het is het makkelijkst om van "het eind terug te meten naar het begin". Met andere woorden, vanaf de antenne aansluiting op strategische plekken meten totdat het ontbrekende signaal "tevoorschijn komt". Een logisch meetpunt is tussen de 12BY7A stuurbuis en de twee eindbuizen. Hier is zelfs op de achterkant een [RF OUTPUT] bus voor gemonteerd. Er is geen signaal meetbaar, dus het probleem zit dus voor de eindtrap. (Later zal blijken dat dit geen waterdichte constatering is...) Het eerstvolgende logische punt waar gemeten kan worden is de uitgang van het RF bord naar de stuurbuis. Helaas is dit draad zeer slecht bereikbaar. Er zijn koppel prints te koop die tussen het te meten bord en de connector geplaatst kunnen worden. Zo wordt het bord boven de behuizing "getild" en kan aan een werkend bord worden gemeten. Helaas heb ik deze koppel prints niet, dus zal ik een test draad op de print moeten solderen. Ik heb wel gekeken naar de betreffende prints, maar een setje kost op eBay al snel €100,00! Vier prints en vier connectoren lijkt mij dit bedrag niet waard. Tot nu toe kan ik mij redden zonder deze prints, maar ik speel met de gedachten om deze wel te maken. Printplaat frezen is het probleem niet, eerst maar even de connectoren zien te vinden voor ene goede (lees: lage) prijs...

VFO controle
Bij gebrek aan een soldeerbout op dat moment is het speuren naar de fout even gestaakt. Wel is de werking van de VFO geverifieerd. Niet dat dit echt nodig was, maar ook om het schema en de FT-101E beter te leren kennen. Er is een 6V voedingsspanning aanwezig, een "clarifier" signaal stuursignaal en een uitgangsfrequentie. De werking is naar behoren. 8,7..9,2MHz als uitgang klopt volgens opgaaf.

ontbrekend component
Bij het visueel speuren naar de fout viel mij op dat de [RF OUTPUT] bus niet aangesloten is! Vermoedelijk is bij het vervangen van de buisvoeten van de eindtrap de koppel condensator verwijderd en niet terug geplaatst. Vandaar dat er geen signaal op de bus te meten is. De eerder beschreven meting is herhaald en er is geen rafiofrequent ingangssignaal meetbaar. Wel is een spring in gelijkspanning zichtbaar bij het inschakelen van de zender, maar dat is aannemelijk. Als de bias spanning van de eindbuis wordt geschakeld, veranderd de stroom door de buis en dat kan invloed hebben op de gelijkspanning op het stuurrooster. Helaas had ik de condensator van de gewenste spanning niet op voorraad, dus deze staat op de bestellijst. De koppel condensator zal beslist terug geplaats worden om de funcionaliteit van de [RF OUTPUT] te herstellen.

output van RF bord meten
De eerstvvolgende geplande stap is het meten aan het RF bord of daar een uitgangssignaal uit komt... Wordt vervolgd...