|
Helaas is gebleken dat Yaesu FT-857(D) en FT-897(D) niet altijd even goed afgeregeld zijn als het gaat om de ruststromen van de rf versterkers. Of deze af fabriek verkeerd staan of zijn verlopen, weet ik niet, dus geef ik expliciet geen oordeel over. Zonder de eigenaars van deze radio's ongerust te maken, is het helaas wel redelijk ernstig. Herstellen van de ongewenste stromen is dus nodig. Wanneer de ruststromen (bias) van deze transistoren niet goed staan, kan dit leiden tot vervorming van het signaal, overbelasting van de transistoren en mogelijk tot falen van de transistoren. De vervorming kan soms zelfs gehoord worden door het tegenstation. Het is daarom ook noodzakelijk om deze ruststromen te corrigeren.
|
In de basis zijn álle FT-857 en FT-897 zendontvangers "verdacht". Temeer omdat er veel gevallen bekend zijn waarbij de ruststromen verkeerd staan. Dit probleem zal zich waarschijnlijk openbaren als slechte geluidskwaliteit en in een extreem geval kapotte versterkertransistoren.
|
Kort en krachtig: niet goed afgeregelde potmeters die de ruststromen van de transistoren regelen. Doordat de variabele weerstanden niet goed staan ingesteld, zijn de ruststromen niet goed.
|
De oplossing is betrekkelijk eenvoudig. De ruststromen corrigeren door de instelpotmeters op de juiste stand te zetten. In de basis is het de "truc" om de ruststromen te meten en de potmeters zo te regelen dat de gewenste stromen ingesteld worden.
|
|
benodigdheden voor afregelen
|
- (deze) instructie voor afregelen;
- eventueel notitieblok met pen;
- de zendontvanger met PTT knop (microfoon);
- voeding voor de zender;
- 50Ohm dummyload;
- schroevendraaier set;
- pincet of tang (om jumpers te kunnen (de)monteren);
- soldeerbout, tin en tinzuiger;
- stroommeter in milli Ampères (tot 500mA) met meetsnoeren.
|
De werkwijze is vrij eenvoudig. Er zijn zes transistoren die per zendontvanger moeten worden afgeregeld. Per transistor moet er een draadbrug worden onderbroken en overbrugd worden met een stroommeter. Dan de zender inschakelen en de corresponderende potmeter regelen tot de gewenste waarde. De exacte handelingen die nodig zijn, staan hieronder beschreven. Deze handelingen zijn ook terug te vinden in de service handleiding.
Om de juiste afregelwaarden te kunnen bepalen, is het "lotnummer" nodig. Dit lotnummer bepaalt namelijk welke versie van de elektronica is toegepast.
Het serienummer van de zendontvanger is te vinden op de witte sticker aan de linker kant van de zendontvanger. Het serienummer is logisch opgebouwd en hier is het bouwjaar, bouwmaand, productieserie (lotnummer) en volgnummer uit te halen. In dit voorbeeld nemen we het (fictieve) serienummer "5M231234".
- De eerste digit is het bouwjaar (vanaf 2000). Dus een "5" betekent dat deze gebouwd is in 2005;
- De tweede digit is de bouwmaand. Deze is te bepalen volgens de onderstaande coderingstabel. "M" is bijvoorbeeld "november";
- C = januari
- D = februari
- E = maart
- F = april
- G = mei
- H = juni
- I = juli
- J = augustus
- K = september
- L = oktober
- M = november
- N = december
- De derde en de vierde digit bepalen het batch-/lotnummer. "23" betekent dus in dit voorbeeld dat het productielot 23 is;
- De laatste vier digits zijn het volgnummer. "1234" is de 1.234e zendontvanger geproduceerd in deze batch.
Productwijzigingen zijn uitgevoerd per lot. Dus op basis van het lotnummer, de 3e en 4e digit, is te bepalen wat er gewijzigd is.
De hoofdprint is bijvoorbeeld gewijzigd, lot 1~3, 4~24, 25~49 en 50~x verschillen van elkaar door diverse modificaties. De PLL print van 1~18 en 75~x verschillen bijvoorbeeld ook van elkaar. In dit artikel zal ik niet in gaan op deze verschillen om mij te beperken tot van relevant is. Denk hierbij aan een andere versterker transistor. Lot 1~3, 4~68, 69~85, 86~x van de eindprint (PA print) verschillen van elkaar, maar voor ons zijn er voor het afregelen van de ruststromen maar twee relevante series, namelijk de series van de oude en de nieuwe eindtorren. De serie 1~68 heeft één 2SC3102 (VHF/UHF) en twee 2SC5125 (HF) transistoren en de serie 69~x heeft één RD70HVF1 (VHF/UHF) en twee 2SC2782 (HF) transistoren. (Dus zelfs als het serienummer ontbreekt, is toch de juiste ruststroom te bepalen.)
|
Zorg dat de zendontvanger en meetapparatuur op kamertemperatuur zijn.
|
|
handelingen voorversterkers
|
start instellingen
- Zet de zendontvanger op mode CW, stel deze in op 1.800MHz, er mag niets aan de "CW Key" aansluiting zijn aangesloten en sluit een 50 Ohm dummyload aan op de HF antenne aansluiting;
- Schakel schakelaar S1001 naar de andere positie om de verbinding van de "predriver" te onderbreken;
Hierboven staat een afbeelding waarop de meet- en regelpunten staan aangegeven.
Pre-Driver
- Sluit de stroommeter aan op testpunten TP1019 (+) en TP1020(-) en stel de stroommeter in dat deze 35mA kan meten;
- Druk de PTT knop in en lees de ruststroom af en noteer deze desgewenst;
- Indien de stroom geen 35mA (+/-2mA) is, regel deze dan hierop af door potmeter VR1004 te verdraaien.
Driver
- Sluit de stroommeter aan op testpunten TP1017 (+) en TP1018(-) en stel de stroommeter in dat deze 30mA kan meten;
- Druk de PTT knop in en lees de ruststroom af en noteer deze desgewenst;
- Indien de stroom geen 30mA (+/-2mA) is, regel deze dan hierop af door potmeter VR1003 te verdraaien.
Exciter
- Verwijder de jumper van positie J1004 en sluit de stroommeter aan op deze testpunten en stel de stroommeter in dat deze 200mA kan meten;
- Druk de PTT knop in en lees de ruststroom af en noteer deze desgewenst en laat de PTT knop daarna los;
- Draai potmeters VR1001 en VR1002 tegen de klok in tot de aanslag;
- Druk de PTT knop in en regel VR1002 af zodat er 100mA (+/-10mA) af te lezen is op de stroommeter en laat de PTT knop los;
- Druk de PTT knop in en regel VR1001 af zodat er 200mA (+/-10mA) af te lezen is op de stroommeter en laat de PTT knop los;
- Plaats jumper J1004 terug en schakel schakelaar S1001 terug naar de startpositie.
Wonderwel exact op 200mA is deze potmeter afgeregeld. De twee klemmen zijn duidelijk zichtbaar op de plek waar normaal gesproken de jumper is geplaatst. Met mag duidelijk zijn dat er eerst naar 100mA wordt geregeld met potmeter VR1002 en als dit gebeurd is naar 200mA door VR2001 in te stellen.
|
|
handelingen eindversterkers
|
HF/VHF/UHF final stage
Hierboven staat een afbeelding waarop de meet- en regelpunten staan aangegeven.
- Zet de zendontvanger op mode CW, stel deze in op 1.800MHz, er mag niets aan de "CW Key" aansluiting zijn aangesloten en sluit een 50 Ohm dummyload aan op de HF antenne aansluiting;
- Verwijder de draadbrug TP3025 en TP3026 van de versterkerprint en sluit de stroommeter aan op TP3025(+) en TP3026 (-) en stel de stroommeter in dat deze 1.000mA kan meten;
- Druk de PTT knop in en lees de ruststroom af en noteer deze desgewenst en laat de PTT knop daarna los;
- Lot 1~68 (2SC5125): Druk de PTT knop in en regel VR3002 af zodat er 100mA (+/-10mA) af te lezen is op de stroommeter en laat de PTT knop los;
- Lot 69~x (2SC2782): Druk de PTT knop in en regel VR3002 af zodat er 600mA (+/-10mA) af te lezen is op de stroommeter en laat de PTT knop los;
- Zet de zendontvanger op mode CW, stel deze in op 430,000MHz, er mag niets aan de "CW Key" aansluiting zijn aangesloten en sluit een 50 Ohm dummyload aan op de VHF/UHF antenne aansluiting;
- Druk de PTT knop in en lees de ruststroom af en noteer deze desgewenst en laat de PTT knop daarna los;
- Lot 1~68 (2SC3102): Druk de PTT knop in en regel VR3001 af zodat er 300mA (+/-10mA) af te lezen is op de stroommeter en laat de PTT knop los;
- Lot 69~x (RD70HVF1): Druk de PTT knop in en regel VR3001 af zodat er 1.000mA (+/-50mA) af te lezen is op de stroommeter en laat de PTT knop los;
- Verwijder de stroommeter en herstel de draadbrug tussen TP3025 en TP3026.
- Aangezien de print nu zichtbaar is, is het verstandig om alle schroeven even aan te draaien om zeker te zijn van een goed massacontact;
- Monteer de panelen weer op de zendontvanger, vergeet niet de connector van de speaker te plaatsen;
- Het afregelen van de ruststromen is hiermee afgerond en is de zendontvanger weer klaar voor gebruik.
|
Aanvankelijk was ik huiverig om met een soldeerbout in mijn mooie radio te gaan "knoeien", maar de praktijk valt heel erg mee. Als je de tijd neemt, een vaste hand hebt met solderen en een multimeter hebt, is het zelf uit te voeren. Ik heb mijn FT-857 en FT-897 zelf afgeregeld naar tevredenheid. Als je weinig ervaring hebt met solderen zou ik het afraden omdat de soldeervlakjes voor de meetcontacten vrij klein zijn.
Een opmerking is wel dat in de Service Manual verwezen wordt naar een instel potmeter (VR3002) die niet duidelijk wordt aangegeven, dus dat is even zoeken maar er is uit te komen. Op de print zelf staat het ook aangegeven. Deze heb ik voor de duidelijkheid ingetekend op het schema hierboven.
Een andere opmerking is dat er pas geregeld moet worden als de zender een paar tellen zendt. Wanneer de PTT knop in wordt gedrukt, wordt het zendvermogen opgebouwd en lopen de stromen op. Dus regel pas als de stromen zijn gestabiliseerd. Een heel kleine hoekverdraaiing resulteert al snel in een grote verandering van meetwaarde. Dus draai rustig aan de potmeters. Deze gevoeligheid verklaart, mogelijk, het verloop van ruststromen. Dus na een periode nog een keer meten is wellicht verstandig.
|
Lees de tekeningen goed! TP staat voor testpunt, VR voor regelbare weerstand, J voor draadbrug en S voor schakelaar. De nummers die er echter staan, kunenn vaker voorkomen. Bijvoorbeeld TP1003 en VR1003. Controleer dus goed dat je de juiste code gebruikt!
Er zijn artikelen bekend waarbij wordt geadviseerd om niet te meten maar de betreffende potmeters op "70%" van het bereik te zetten. Mijn advies is om dit beslist niet te doen. Ik heb ervaren hoe kritisch de potmeters zijn, dus "op de gok" instellen lijkt mij zeer onverstandig.
LET OP! Er zijn documenten op het internet in omloop met verkeerde afregelgegevens! Dit artikel is gebaseerd op de officiële service handleiding die door Yaesu wordt gebruikt door servicemonteurs. Oftwel de juiste handleiding, deze is onder andere te herkennen aan het feit dat de verschillende "lots" gespecificeerd zijn. Er zijn ook documenten in omloop met verkeerde gegevens. Waarschijnlijk zijn dit Yaesu documenten die gebruikt zijn voor het verkrijgen van goedkeuring van de overheid, dit kan betekenen dat dit niet de gegevens zijn die toegepast zijn in de apparatuur die daadwerkelijk is gefabriceerd. Ik ben hierdoor ook de mist in gegaan, u bent gewaarschuwd. Niet alles wat op het internet staat is waar...
|
Regel je zender beslist af! Bij verkeerde ruststromen, kan de zender beschadigen en is de kwaliteit van signaal niet goed. Afregelen is een must! Laat je geen angst aanpraten over de "ingewikkelde" operatie. Ben je handig met solderen, neem de tijd en doe het gewoon. Mijn advies is om met een stift de gemeten oude en nieuwe waarden met datum te noteren aan de binnenkant van de behuizing. Dan zijn de gegevens bij de hand bij de eventuele volgende actie van afregelen.
Het is misschien beroepsdeformatie om de relevantie gegevens van de meetapparatuur te noteren, maar in ieder geval wel waardevol. Ik zou het merk, model, type en serienummer van de meetapparatuur bij de meetwaarden plaatsen. Zoals van de dummyload en stroommeter. Bewaar dit bij de handleiding van de zendontvanger, dat geeft ook een positief signaal naar de mogelijk volgende koper...
|
|
Er zijn artikelen bekend waarbij alternatieve ruststromen zijn opgegeven. Helaas is mijn specifieke kennis van deze schakeling te beperkt om hier een goed advies over te kunnen geven. Vandaar dat ik de waarden van de handleiding aanhoud. En tot nu toe zijn de resultaten, naar mijn idee, goed.
|
Niet als stemmingmakerij, maar meer om de noodzaak aan te geven van afregelen zijn hier de meetwaarden van mijn zendontvangers:
FT-857D
-Pre-driver was 27mA, hoort 35mA te zijn;
-Driver was 51,9mA, hoort 30mA te zijn;
-Exciter was 78,5mA, hoort 200mA te zijn;
-HF final: was 90mA, hoort 300mA te zijn;
-VHF/UHF final: 245mA, hoort 300mA te zijn.
FT-897D
-Pre-driver was 45mA, hoort 35mA te zijn;
-Driver was 83,7mA, hoort 30mA te zijn;
-Exciter was 55,9mA, hoort 200mA te zijn;
Vooral de "exciter" versterkers stonden bij beide radio's te laag. Uiteraard zijn beide zenders nu mooi binnen de specificaties afgeregeld.
|
|
